ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କର ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନେ ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୮ ତାରିଖ ଦିନ ଇରମଠାରେ ଥିବା ‘ମେଳା ଆମ୍ବ ଗଛ’ ମୂଳେ ଏକାଠି ହୋଇଥିଲେ । ସମ୍ପୁର୍ଣ ଅହିଂସ ଭାବରେ ନିଜର ଭବିଷ୍ୟତ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ନିର୍ଧାରଣ କରୁଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଅଚାନକ ଭାବରେ ବାସୁଦେବପୁର ଥାନାର ଇଂରେଜ ପୁଲିସ ଡି.ଏସ.ପି. କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚି ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ ଅତର୍କିତ ଭାବରେ ଗୁଳିଚାଳନା କରିଥିଲା ।
ଏହି ଘଟଣାଟି ସନ୍ଧ୍ୟା ସାଢ଼େ ଛଅ ଘଟିକା ସମୟରେ ଘଟିଥିଲା । ଚାରିଦିଗରୁ ଘେରା ହୋଇଥିବାରୁ ଏକତ୍ର ହୋଇଥିବା ଲୋକେ କେଉଁ ଆଡେ ଯାଇପାରିଲେ ନାହିଁ । ଘଟଣାସ୍ଥଳରେ ୨୮ ଜଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ଓ ୬୦ ଜଣ ଗୁରୁତର ଭାବରେ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ । ଆହତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ । ସମୁଦାୟ ମୃତ୍ୟୁ ସଂଖ୍ୟା ୨୯ ହୋଇଥିଲା ।
ଇଂରେଜ ପୁଲିସର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପାଢ଼ୀ ଆବାସର ଛାତ ଉପରୁ ବ୍ରିଟିଶ ପୁଲିସ ଗୁଳି ଚାଳନା କରିଥିଲା । ସେହି ପାଢ଼ୀ ଆବାସ ଏବେ ମଧ୍ୟ ସେଠାରେ ରହିଛି । ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପରି ବେୱା ଦେଶର ମୁକ୍ତି ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରଥମ ମହିଳା ଶହୀଦ , ଯାହାଙ୍କ ସଂଗ୍ରାମୀ ଇତିହାସ ସଠିକ୍ ଭାବେ ଆଲୋଚିତ ହୋଇନାହିଁ । ଛ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ୮୩ ବର୍ଷ ତଳେ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୨ ତାରିଖ, ୧୯୪୨ ରେ ସେହି ଅବିଭକ୍ତ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଭଦ୍ରକ ଉପଖଣ୍ଡ ବା ସବ୍ ଡିଭିଜନ ର ଧାମନଗର ଥାନା ଅନ୍ତର୍ଗତ ଲୁଣିଆ ଗ୍ରାମ ର ଦୋଳପଡିଆ ର ଇତିହାସ ବା ଯୁବ ବିପ୍ଲବୀ ମୁରଲୀଧର ପଣ୍ଡା,ରାଜମୁକୁନ୍ଦପୁର ର ସଂଗ୍ରାମୀ ରାଧାଶ୍ୟାମ ରାୟମହାପାତ୍ରଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ହୋଇଥିବା ସଂଗ୍ରାମର ଇତିହାସ ଯଦି ପଢିଥାନ୍ତେ ତେବେ ବରିଷ୍ଠ ସାମ୍ବାଦିକ ଏଭଳି ତାତ୍ସଲ୍ୟ କରିନଥାନ୍ତେ ।
ଆଜିର ଦିନରେ ସେହି ଲୁଣିଆ ଗୁଳିକାଣ୍ଡ ରେ ୯ ଜଣ ସହୀଦ ସଂଗ୍ରାମୀ ଯଥା ନିଧି ମହାଳିକ, ଗୌରୀ ଜେନା,ନବ କିଶୋର ନାୟକ, ଶ୍ୟାମ ସୁନ୍ଦର ମହାଳିକ, କୃଷ୍ଣ ମହାଳିକ, ଗୋପୀନାଥ ଜେନା, ଚିନ୍ତାମଣି ଦାସ, ଶଙ୍କର ବେହେରା,ଅଗଣି ସାହୁ ଙ୍କ ଶହୀଦ ଦିବସ ରେ ସେମାନଙ୍କର ବଳିଦାନ କୁ ସ୍ମରଣ କରି, ସେମାନଙ୍କ ଲୋହିତ ଅମ୍ଲାନ ବୈପ୍ଳବିକ ସ୍ମୃତି ପ୍ରତି ଜଣାଉଛୁ କୋଟି କୋଟି ଲୋହିତ ପ୍ରଣାମ ।ପ୍ରାକୃତିକ ଗୋପନୀୟତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ସ୍ଥାନଟିକୁ ପୁଲିସ ଓ ପ୍ରଶାସନର ପ୍ରବେଶ କଷ୍ଟ ଥିଲା ଏବଂ ଏହି ସ୍ଥାନଟି ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କର ଚରାଭୂଇଁ ସାଜିଥିଲା ।
୧୯୨୦ ମସିହାରୁ ବିଶ୍ବ ମଣି ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ, ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଆଦି ବହୁ ନେତାମାନେ ଏଠାକୁ ଆସି ଲୋକମାନଙ୍କୁ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବାର୍ତା ଦେଉଥିଲେ ଓ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱୀତ କରାଉଥିଲେ । ଏଠାରେ ସ୍ୱାଧୀନତା-ଭିତ୍ତିକ କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବା କବି ବାଞ୍ଛାନିଧି ମହାନ୍ତି ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ଓ ବ୍ରିଟିସ ଶାସନର ଅବସାନ କରିବା ଦିଗରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ରହିଥିଲା । ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ତାଙ୍କ ରଚିତ ସଙ୍ଗୀତ କଂଗ୍ରେସ ଭାବ ପ୍ରଚାର କରିବାରେ ବହୁତ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା ।
୮୩ ବର୍ଷ ତଳେ ଯେଉଁ ବୀର ବିପ୍ଲବୀ ମାନେ ପ୍ରାଣବଳି ଦେଇଥିଲେ , ସେମାନେ ଯଥାକ୍ରମେ ବରେଣ୍ୟାପରି ବେୱା,ଇରମ, ବାସୁଦେବପୁର ,ଶହୀଦ ଗୋପାଳ ଚନ୍ଦ୍ର ଦାସ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ବିଶ୍ୱନାଥ ଦାସ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ବିଜୁଳି ଦାସ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ହୃଷିକେଷ ବେହେରା, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ମଦନ ପଲାଇ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ବଲ୍ଲଭ ବେହେରା, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ମାଘ ମାହାଳିକ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ଭୁଆ ମାଝି, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ କାଳୀ ମାଝି, ପଢୁଆଁ-କୁମାରପୁର , ଶହୀଦ ରାଧୁ ମାହାଳିକ, ପଢୁଆଁ- ମୂଳଡିହୀ , ଶହୀଦ ଧ୍ରୁବ ଚରଣ ଦେ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ବାସୁଦେବ ସାହୁ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ହରି ବେହେରା, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ଦିବାକର ପାଣିଗ୍ରାହୀ, ଗୁଡ, କେଶଗଡିଆ , ଶହୀଦ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ସ୍ୱାଇଁ, ପଢୁଆଁ-କୁମାରପୁର , ଶହୀଦ ଭବନ ରାଉତ, ପଢୁଆଁ- ନନ୍ଦପୁର , ଶହୀଦ ନିଧି ମାହାଳିକ, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ ବୃନ୍ଦାବନ ପଣ୍ଡା, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ
ଉପ ମଲ୍ଲିକ, ନୂଆ ଗାଁ , ଶହୀଦ କୃପାସିନ୍ଧୁ ବେହେରା, ଶଂଖାରୁ , ଶହୀଦ ରାମ ମାଝି, ପଢୁଆଁ-କୁମାରପୁର , ଶହୀଦ ମଣି ବେହେରା, ପଢୁଆଁ , ଶହୀଦ କତି ସାହୁ, ଈଶ୍ୱରପୁର , ଶହୀଦ
ରତ୍ନାକର ପାଣି, ସୁଦର୍ଶନପୁର , ଶହୀଦ ମଣି ପ୍ରଧାନ, ସୁଆଣ- ସୁଦର୍ଶନପୁର , ଶହୀଦ ପରି ଦାସ, ସୁଆଣ , ଶହୀଦ ଶଙ୍କର ମଲ୍ଲିକ, ଅଧୁଆଁ ଓ ଶହୀଦ ଗୋବିନ୍ଦ ରାଉତ, ଆର୍ତୁଗାଁ । ଶହୀଦ ଦିବସ ରେ ଉପରୋକ୍ତ ଶହୀଦ ବୀର ବଳିୟାର ମାନଙ୍କ ଲୋହିତ ସ୍ମୃତି ପ୍ରତି କୋଟି କୋଟି ପ୍ରଣାମ ଜଣାଉଛୁ ।
